حق ارتفاق چیست؟

حق ارتفاق حقی است برای شخص در ملک دیگری که به او اجازه می دهد از ملک دیگری استفاده محدود داشته باشد. مانند عبور از آن ملک. شناسایی این حق و فایده آن بیشتر در زمینهای کشاورزی و اراضی نزدیک و چسبیده به یکدیگر کاربرد دارد.

حق ارتفاق

انواع حق ارتفاق

حق ارتفاق می‌تواند به صورت مختلفی باشد و انواع مختلفی دارد که شامل موارد زیر می‌شود:

• حق ارتفاق طبیعی: این نوع حق ارتفاق زمانی ایجاد می شود که به واسطه وضعیت طبیعی قرار گرفتن ملک، برای مالک ملک مجاور از زمین دیگری حق عبور وجود داشته باشد. در این فرض وضعیت قرارگیری ملک به گونه ای ست که برای دسترسی به آن چاره ایی جز عبور از ملک دیگری وجود ندارد.

• حق ارتفاق قراردادی: همانطور که از عنوان این نوع حق ارتفاق برمیآید، مالک هر ملکی می تواند نسبت به مایملک خود هر تصمیمی بگیرد. البته اعمال مالکیت مشزوط به شروطی است که شرح کامل آن در این مقاله نمی گنجد. بطور کلی مالک یک ملک می تواند با انعقاد یک قرارداد یا توافق، به دیگری اجازه دهد از ملک ایشان استفاده هایی نظیر حق عبور، حق مجرا و … بدهد. همانطور که قبلا گفته شد، این اجازه می تواند محدود به زمان باشد.

• حق ارتفاق تبعی: حالتیست که حق ارتفاق به موجب یک حق ارتفاق اصلی دیگر مشمول حال فرد می شود. برای مثال شخصی برای آبیاری زمین کشاورزی خود، حق شرب دارد. برای اعمال این ناچار باید از زمینی که در مالکیت شخص دیگری است، عبور کند. به این ترتیب تا زمانی که حق شرب برای مالک ملک مجاور وجود دارد، حق عبور از زمین نیز باقی خواهد ماند. چراکه بدون عبور از زمین مجاور، امکان ابیاری زمین زراعی وجود ندارد.

مدت زمان حق ارتفاق

حق ارتفاق منوط به مدت نیست. همانطور که در توضیح بالا گفته شد، اجازه مالک ملک به دیگری برای استفاده محدود از ملک او را حق ارتفاق می گویند. این اجازه ممکن است محدود به زمان باشد و یا نباشد. در صورتی که محدود به زمان باشد، با اتمام مهلت، این حق به پایان می رسد. در صورتی که این اجازه منوط به زمان نباشد، مالک ملک در هر زمانی می تواند به اطلاع به دارنده حق، از اذن خود رجوع و مشروعیت استفاده از ملک خود را پایان بخشد.

ویژگی های حق ارتفاق

حق ارتفاق به عنوان یکی از حقوق مربوط به مالکین در ملک مجاور، خصوصیات و ویژگی هایی دارد. من جمله:

• حق ارتفاق با کارکرد ویژه خود، امکان استفاده و بهره برداری تمام را به مالک زمین می دهد.
• اگر حق ارتفاق ایجاد شده به واسطه موقعیت زمین باشد( حق ارتفاق طبیعی)، دائمی است. بنابراین محدود کردن مدت زمان عبور و یا حق مجری و حق شرب، در این نوع زمین ها با این موقعیت جانمایی، وجاهت قانونی ندارد.
• حق ارتفاق وابسته به زمین( مال غیر منقول ذاتی) است. به این معنا که مستقلا مورد معامله قرار نمی گیرد.
• حق ارتفاق قابل تقسیم نیست. شرکا در ملک مشاع، همه به یک اندازه حق بهره برداری از این حق را دارند. نمی توان برای احدی از شرکا مقدار بیشتر یا کمتری از آن را در نظر گرفت.
• همانطور که در مورد اول گفته شد، حق ارتفاق طبیعی که به واسطه موقعیت زمین ایجاد شده باشد، دائمی است. در نتیجه با انتقال زمین به شخص دیگر، حق ارتفاق نیز منتقل می شود. علاوه بر این در صورت ارث رسیدن زمین به وراث نیز، حق ارتفاق وابسته به زمین بوده و به ورثه منتقل می شود.

حق ارتفاق در زمین کشاورزی

حق ارتفاق در زمین کشاورزی به معنای حقی است که به شخص یا گروهی از افراد برای استفاده از یک قطعه زمین کشاورزی داده می‌شود، اما آن‌ها مالک این زمین نیستند. این حق معمولاً به صورت اجاره یا پیمانکاری اعطا می‌شود و به فرد یا گروهی از افراد اجازه می‌دهد که زمین را برای کشاورزی، دامپروری یا فعالیت‌های کشاورزی دیگر استفاده کنند.

حق ارتفاق در زمین کشاورزی معمولاً برای مدت زمان مشخصی صادر می‌شود و شامل شرایط و قوانین خاصی است که هر طرف باید آن را رعایت کند. این حق به صورت قانونی تنظیم شده و حقوق و تعهدات هر طرف در قرارداد حق ارتفاق واضحاً مشخص می‌شود.

به عنوان مثال، فرد یا گروهی از افراد ممکن است یک قطعه زمین را با قرارداد حق ارتفاق اجاره کنند تا بتوانند در آن زمین محصولات کشاورزی بکارند. در این صورت، مالک زمین حقوق خود را حفظ می‌کند اما به اجاره‌دهنده اجازه می‌دهد تا زمین را بهره ببرد.

حق ارتفاق در زمین کشاورزی یک روش مناسب برای بهره‌برداری بهینه از منابع زمین و تسهیل فعالیت‌های کشاورزی است، به ویژه برای افرادی که قادر به خرید یک قطعه زمین نیستند اما علاقه‌مند به فعالیت‌های کشاورزی هستند.

چگونه می توان حق ارتفاق را ثابت کرد؟

حق ارتفاق از جمله حقوق نشات گرفته از مالکیت است. بنابراین به همان طرق اثبات مالکیت، قابل اثبات است. در نتیجه برای اثبات دارا بودن حق ارتفاق می توان از روش های ذیل استفاده نمود:

• ارائه اسناد مالکیت: مهمترین و بهترین روش برای اثبات ادعای مالکیت، ارائه سند رسمی است. سند رسمی به عنوان مدرک غیر قابل انکار و تردید، نقش مهمی در اثبات ادعای مالکیت دارد.
• ارائه قرارداد معتبر: در صورتی که سند مالکیت رسمی برای اثبات ادعای مالکیت وجود نداشته باشد، راه مطمئن دیگر، ارائه قراردادی است که می تواند اراده طرفین مبنی بر انتقال مالکیت از شخصی به شخص دیگر را اثبات کند. از طرفی همانطور که گفته شد، یکی از اشکال ایجاد حق ارتفاق، قرارداد است. ارائه قراردادی که منشا ایجاد حق ارتفاق است، ثابت کننده وجود این حق برای مدعی آن خواهد بود.
• شهادت شهود: یکی دیگر از راه های اثبات وجود حق ارتفاق، شهادت افرادی است که از این موضوع مطلع هستند. در قانون آیین دادرسی مدنی کیفیت شهادت و نعداد آن بیان شده است.

• استناد به اوضاع و احوال و بررسی سابقه تصرف: در صورت عدم وجود سند رسمی و یا قرارداد معتبر برای اثبات مالکیت و یا وجود حق ارتفاق، اثبات سابقه تصرف در ملک می تواند راهگشا باشد. در این روش لاجرم اسنادی باید ارائه شود که مثبت سابقه تصرف شخص در ملک و یا سابقه استفاده از حق ارتفاق باشد. مانند پرداخت عوارض مربوط به زمین در طول سالهای متمادی، شهادت شهود، پرداخت هزینه های جاری ملک در طول سالهای متمادی و یا اسناد از این حیث.

حق انتفاع و حق ارتفاق

حق انتفاع و حق ارتفاق دو مفهوم متفاوت در حقوق مالکیت زمین و املاک هستند. هر چند ممکن است این دو حق با یکدیگر یکسان دانسته شود ولی تنها شباهت این دو حق، ارتباط آنها با حقوق افرارد است. والا در موارد دیگر با هم اختلافات اساسی دارند.

قبل از بیان تفاوت های حق ارتفاق و انتفاع، شایسته است ابتدا تعریفی از حق ارتفاع ارائه شود. طبق ماده ۴۰ قانون مدنی: حق انتفاع حقی است که به موجب آن شخص می تواند، از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد، استفاده کند. در نتیجه این تعریف، دارنده حق انتفاع این اجازه را دارد که از عین ملک یا منافع مربوط به آن که متعلق به شخص دیگری است، بهره مند شود.

شباهت های حق انتفاع و ارتفاق

• هر دو، به عنوان یک حق و امکان در اختیار یک شخص قرار می گیرد.
• هر دو نشات گرفته از اجازه مالک حق می باشد.
• هر دو می تواند مقید به زمان و یا دائمی باشد.

تفاوت های حق ارتفاق و حق انتفاع

• حق ارتفاق فقط مربوط به اموال غیر منقول ذاتی است. در حالی که حق انتفاع می تواند در اموال منقول و غیر منقول به رسمیت شناخته شود.
• مقدار حق انتفاع قابل تعیین است. اما در حق ارتفاق، صرفا به اندازه ای که امکان بهره برداری از مایملک شخص وجود داشته باشد، حق ارتفاق شناخته می شود، نه بیشتر.
• حق انتفاع طبیعی وجود ندارد و مالک خود، ایجاد کننده حقی در ملک یا منفعت مال خود نسبت به دیگری است.

وکیل خوب برای حق ارتفاق

پس از توضیحات فوق لازم است بدانید، با وجود اینکه با مطالعه این مقاله اطلاعاتی در خصوص حق ارتفاق بدست آوردید، اما حجم این اطلاعات ممکن است برای اثبات حقوق شما در محاکم کافی نباشد. چرا که دعاوی مربوط به مالکیت و دعاوی تبعی آن مانند حق ارتفاق، ظرایف خاص خود را دارد. موقعیت ملک، سابقه تصرفات، منشا حقوق ایجاد شده از جمله مسائلی است که اثبات حق ارتفاق را با دشواری روبرو می کند.

بنابراین به شما توصیه می شود در مسیر اثبات این حق، حتما از مشاوره و همراهی وکلای مجرب در زمینه دعاوی مالکیت و دعاوی ملکی، خود را بهره مند سازید.